နိဒါန္း
ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ စြန္ပံုသ႑ာန္ရွိၿပီး ကုန္းပိုင္းအေရွ႕ေတာင္အာရွႏိုင္ငံျဖစ္ သည္။ အေရွ႕ေတာင္အာရွႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အင္ဒိုနီးရွားၿပီး လွ်င္ ဒုတိယအႀကီးဆံုးႏိုင္ငံ ျဖစ္သည္။ ဧရိယာအာက်ယ္အဝန္းမွာ (၂၆၁၂၂၈)စုတုရန္းမိုင္ (၆၇၆၀၀၀-sq km) ရွိသည္။ ေျမာက္မွ ေတာင္သို႔ မိုင္ေပါင္း(၁၃၀၀)ေက်ာ္၊ အေရွ႕မွ အေနာက္သို႔ အက်ယ္အဝန္းမွာ မိုင္(၆၀၀)ရွိသည္။ ပင္လယ္ကမ္းရိုးတန္းမွာ (၂၂၇၆ ကီလို မီတာ) ရွည္သည္။ နယ္စပ္ေဒသမ်ားမွာ ေျမာက္ႏွင့္အေရွ႕ဘက္တြင္ တရုတ္နယ္စပ္(၂၁၉၂ ကီလိုမီတာ) အေနာက္ေျမာက္တြင္ အိႏၵိယ နယ္စပ္ (၁၃၃၁)ကီလိုမီတာ)၊ ေနာက္ ဘက္တြင္ ဘဂၤလာေဒ့ရ္ွ၊(၂၅၆ ကီလိုမီတာ) အေရွ႕ႏွင့္အေရွ႕ေတာင္တြင္ ထိုင္းနယ္ စပ္(၂၀၉၆ ကီလိုမီတာ)၊ အေရွ႕ဘက္တြင္ လာအိုနယ္စပ္(၂၂၄ ကီလိုမီတာ)တုိ႔ရွိၾက သည္။
အဓိကတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိး (၈)မ်ိဳး (တိုင္းရင္းသားမ်ိဳးႏြယ္စု ၁၃၅ -မ်ိဳး) ရွိ သည္ဟုဆိုသည္။ လက္ရွိလူဦးေရမွာ သန္း(၆၀)ခန္႔ရွိၿပီး ၂၀၀၀ -ခုႏွစ္(ခန္႔မွန္း) စာရင္းအရ လူဦးေရအခ်ိဳးအစားမွာ –
ကခ်င္ (လူမ်ဳိးႏြယ္စု (၁၂) မ်ိဳး) ၁.၄ ရာခိုင္ႏႈန္း
ကယား (လူမ်ိဳးႏြယ္စု (၉) မ်ိဳး) ၀.၄ ရာခိုင္ႏႈန္း
ကရင္ (လူမ်ိဳးႏြယ္စု (၁၁) မ်ိဳး) ၆.၂ ရာခိုင္ႏႈန္း
ခ်င္း (လူမ်ိဳးႏြယ္စု (၅၃) မ်ိဳး) ၂ ရာခိုင္ႏႈန္း
ဗမာ (လူမ်ိဳးႏြယ္စု (၉) မ်ိဳး) ၆၆.၉ ရာခိုင္ႏႈန္း
မြန္ ၄.၂ ရာခိုင္ႏႈန္း
ရခိုင္ (လူမ်ိဳးႏြယ္စု (၇) မ်ိဳး) ၄.၂ ရာခိုင္ႏႈန္း
ရွမ္း (လူမ်ဳိးႏြယ္စု (၃၃) မ်ိဳး) ၁၀.၅ ရခိုင္ႏႈန္း
အျခား (တိုင္းရင္းသားမဟုတ္ေသာ လူမ်ိဳးမ်ား) ၅.၇ ရာခိုင္ႏႈန္း
ဘာသာကိုးကြယ္မႈ အခ်ိဳးအစားမွာ ဗုဒၶဘာသာဝင္ ၈၉.၄ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ ခရစ္ယာန္ဘာသာဝင္ ၄.၉ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ မူဆလင္ဘာသာဝင္ ၃.၉ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ ဟိႏၵဴ ဘာသာဝင္ ၀.၅ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ အျခားႏွင့္ ဘာသာမဲ့ ၁.၃ ရာခိုင္ႏႈန္း ရွိၾကသည္။
၁၉၅၃-၅၄ စာရင္းမ်ားအရ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ၿမိဳ႕ေပါင္း(၂၅၂)ၿမိဳ႕၊ ေက်းရြာေပါင္း (၂၀၀၀)ေက်ာ္ရွိသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ေျမမ်က္ႏွာအသြင္အျပင္ကို (ရူပ) အပိုင္းႀကီး (၄)ပိုင္းခြဲျခားထားသည္။ ၄င္းတို႔မွာ ေရွ႕ဘက္ကုန္းျမင့္ေဒသ၊ အလယပိုင္းခ်ိဳမ့္ဝွမ္းေဒသ၊ အေနာက္ဘက္ ေတာင္တန္းေဒသ၊ ရခိုင္ကမ္းေျမာင္ေဒ သ တို႔ျဖစ္ၾကသည္။
ျမန္မာႏိုင္၏ ရာသီဥတုမွာ အပူပိုင္းရာသီဥတုမ်ိဳး ျဖစ္သည္။ ၄င္းတြင္ ေႏြ၊မိုး၊ ေဆာင္း၊ ဥတုသံုးလီပါဝင္သည္။ မုတ္သံုေလ ရပ္ဝန္း တြင္ က်ေရာက္ၿပီး မုတ္သံုရာသီ ရရွိသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ေျမဆီလႊာမွာ ေက်ာက္ျဖဳန္း ကမာၻေျမမည္း၊ နီညိဳေတာေျမ၊ ဝါညိဳေတာ္ေျမ၊ ေတာင္ျမင့္ေျမနီ၊ ဂဝံႏွင့္ဂဝံဆန္ေျမ၊ ေျမဝါသံဝန္း၊ စနယ္ေျမေစး၊ လယ္ေျမ၊ ႏုန္းေျမ၊ ေသာင္ခံုတို႔ျဖစ္သည္။
သံသယဆက္ထံုးမ်ား
Geo-politi8c အရအားသာခ်က္ရွိေသာ သဘာဝအရင္းအျမစ္မ်ားၾကြယ္ဝၿပီး လူသားအရင္းအျမစ္ႏွင့္တကြ ဖန္တီးယူႏိုင္ေသာ အျခားအားသာခ်က္မ်ားေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္သည္ ျမန္ဆန္ေသာ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းေရးႏွင့္ အစဥ္ဆက္ မျပတ္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး တို႔အတြက္ အလားအလာေကာင္းမ်ား ေတြ႔ျမင္ေနရၿပီျဖစ္ သည္။ ႏိုင္ငံေရးအရလည္း ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းေရးကို လိုလားေသာ အစုိးရ ရရွိျခင္း၊ အျခားေသာ အင္အားစုတို႔ကလည္း ဆႏၵရွိစြာ ပူးေပါင္းပါဝင္လာေနၿပီျဖစ္ ေသာေၾကာင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ေတာက္ပေသာ အနာဂတ္အတြက္ ပါရာဒိုင္းအေရြ႕ (Paradigm Shift) တစ္ခုဆီသုိ႔ ဦးတည္ေနျခင္းကို ႏိုင္ငံတကာႏွင့္ကုလသမဂၢက လည္း အားရေက်နပ္ေၾကာင္း ေျပာဆိုလ်က္ရွိသည္။ ဤသို႔ေသာ အေျခအေနတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားသည္ စိန္ေခၚမႈတစ္ရပ္ အျဖစ္ ဆက္လက္ရွိေန ဆဲျဖစ္သည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးမ်ားအေရးသည္ နာတာရွည္ေရာဂါတစ္ခု ႏွင့္တူ၏။ ေခတ္အဆက္ဆက္ကေျဖရွင္းရန္ ပ်က္ ကြက္ခဲ့ေသာေၾကာင့္ ယခုအခါ အျမစ္ျဖတ္ကုသရန္ အခ်ိန္ကာလလိုအပ္ေန၏။ နာတာရွည္ေရာဂါကို မည္သည့္ ေဆးၿမီးတို႔ႏွင့္ကုသ၍ မရႏိုင္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ဘက္အသီးသီးသည္ အတိတ္ႏွင့္ ပစၥဳပန္တြင္ရွိေနသည့္ သံသယမ်ားကို ရိုးသားပြင့္လင္းစြာ ေဖာ္ထုတ္ရန္ လိုအပ္သည္။ သို႔မွသာယံုၾကည္တည္ေဆာက္ႏိုင္မည္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္၏။ အတိတ္မွ သံသယံအခ်ိဳ႕သည္ မ်က္ေမွာက္ထိရိုက္ ခတ္သည္လည္းရွိသည္။ အေၾကာင္းမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးအားလံုး ပါင္ဝင္ေသာ အတိတ္၏ သမိုင္းေၾကာင္းသည္ အစဥ္ အလာႀကီးမားေသာေၾကာင့္ ျဖစ္၏။
ျမန္မာနိုင္ငံသည္ သမိုင္းမတင္မီေခတ္ ယဥ္ေက်းမႈ ထြန္းကားခဲ့ေသာ ေဒသ တစ္ခုျဖစ္သည္။ လူသားမ်ိဳးႏြယ္အစအဆင့္ျမင့္ “ပရိုင္းမိတ္”မ်ား၊ ရုပ္ေၾကြးအေထာက္အထားမ်ား ေတြ႔ရွိထားသည္။ ၄င္းအျပင္ တေကာင္း၊ ဗိသႏိုး၊ သေရေခတၱရာ၊ ဟန္လင္း၊ ေဝသာလီ၊ သုဝဏၰဘူမိစေသာၿမိဳ႕ျပ ႏိုင္ငံမ်ား၊ တိုင္းရင္းသားေဒသအသီးသီးတြင္ ေတြ႔ရွိရ၏။ ေအဒီ(၁၁)ရာစုအေနာ္ရထာမင္း ပုဂံကိုစတည္ ေထာင္ ကာ ပေဒသရာဇ္ေခတ္စနစ္ တစ္ေလွ်ာက္လံုးပုဂံ၊ ပင္းယ၊ စစ္ကိုင္း၊ အင္းဝ၊ ေတာင္ငူ၊ ေညာင္းရမ္း၊ ကုန္းေဘာင္တုိ႔ႏွင့္ အၿပိဳင္ ရွမ္း၊ မြန္၊ ရခိုင္ စသည့္တိုင္းရင္း သားလူမ်ိဳးမ်ားသည္ သူ႔အင္ပါယာႏွင့္သူ တည္ေထာင္ေနထိုင္ခဲ့စဥ္က အျပန္အလွန္ တိုက္ခိုက္မႈမ်ားရွိခဲ့ၾကသည္။
သို႔ေသာ္ လူမ်ားစု ဗမာပေဒသရာဇ္မ်ားသည္ လူသူလက္နက္အင္အား သာလြန္ေသာေၾကာင့္ အျခားတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားကို မၾကာမဏတိုက္ခိုက္ သိမ္းသြင္းမႈတို႔ ရွိခဲ့ေလရာ ေနာင္တြင္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားအၾကား သံသယံႏွင့္ မယံုၾကည္မႈတို႔ စြန္းထင္ က်န္ရစ္ေလေတာ့၏။ ၁၈၈၅ ခုႏွစ္ ၿဗိတိသွ်တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံကို သိမ္ပိုက္ေသာအခါ အထက္ပါသံသယႏွင့္ မယံုၾကည္မႈတို႔ ေလ်ာ့နည္း စျပဳလာခဲ့သည္။ ၿဗိတိသွ်၏ ဖိႏိွပ္မႈကို အတူခံစားၾကရေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္လည္း ဗမာတိုင္းရင္းသားမ်ားနည္းတူ အျခား တုိင္းရင္းသားတို႔ လည္း ၿဗိတိသွ်တို႔အား ကိုလိုနီေခတ္ဦးကာလတြင္ ေဒသအလိုက္ တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾက ျခင္းျဖစ္သည္။ ၿဗိတိသွ်တုိ႔၏ ဆင္းမ လားစကၠဴျဖဴစီမံကိန္းႏွင့္ ေအာင္ဆန္း-အက္တလီစာခ်ဳပ္အၿပီး ေပၚေပါက္ခဲ့ေသာ ပင္လံုညီလာခံသည္ ထိုသံသယမ်ားအား ေလ်ာ့သြားၿပီး ယံုၾကည္မႈပိုရွိလာေၾကာင္းတို႔၏ ျပယုဂ္တစ္ခုပင္ျဖစ္ခဲ့သည္။
သို႔ရာတြင္ ၿဗိတိသွ်တုိ႔သည္ ျမန္မာႏိုင္ကို ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥေပဒျဖင့္ တစ္ေျပး ညီအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္မဟုတ္။ ေသြးခြဲအုပ္ခ်ဳပ္ေရး (Divided and rule) နည္းျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ၁၈၂၄ ခုမွစ၍ ရခိုင္ကိုရာထူးဌာန ႏၱရ မက္လံုးေပးေသြး ေဆာင္စည္းရံုး အုပ္ခ်ဳပ္၏။ ကိုလိုနီေခတ္ဦးေစာေစာပိုင္းကာလ၌ ျမန္မာတစ္ျပည္လံုး တြင္ အိုင္စီအက္စ္(ICS) အရာရွိအမ်ားဆံုးမွာ ရခိုင္မ်ားျဖစ္၏။ ထို႔ေနာက္ ၿဗိတိသွ်တို႔ သည္ ေတာေတာင္ေန ႏွိပ္စက္ခံကရင္လူမ်ဳိးမ်ားကို ခရစ္ယာန္ဘာသာသြင္းစည္းရံုး ၏။ ၁၈၈၁ ခုႏွစ္တြင္ KNA ေခၚ ကရင္အမ်ိဳးသားအဖြဲ႕ကို တည္ေထာင္ေပး၏။ ၄င္း သည္ အိႏၵိယကြန္ဂရက္ပါတီထက္ (၄)နစ္ေစာၿပီး YMBA ဗုဒၵဘာသာ ျမန္မာလူ ငယ္အသင္းထက္ (၂၅)ႏွစ္ပင္ ေစာေန၏။ ၁၉၈၂ ခုႏွစ္တြင္ ကရင္ပညာတတ္ ဆာစံစီဖိုးကသီးျခား ကရင္ျပည္နယ္တည္ေထာင္ရန္ ေတာင္းဆိုခဲ့ဖူး၏။
ဤအက်ိဳးအဆက္သည္ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးေခတ္ထိ ပါလာ၏။ ၿဗိတိသွ်အစိုးရ သည္ ျမန္မာျပည္မတိုက္ရိုက္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ္လည္း တိုင္းရင္းသားလူနည္းစုမ်ား အနက္ လူဦးေရအမ်ားဆံုး ရွမ္းလူမ်ိဳးကို ရွမ္းေစာ္ဘြားႏွင့္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ေပးထား၏။ ရွမ္းျပည္ကို ၿဗိတိသွ်လက္ေအာက္ခံအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားေသာ္လည္း ကရင္နီနယ္ကို လြတ္လပ္တဲ့ နယ္ေျမအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားျပန္၏။ ကခ်င္၊ လားဟူ၊ လီဆူ၊ ပေလာင္၊ ‘ဝ’တို႔ေနထိုင္ရာ ေတာင္တန္းေဒသသည္ ထိုအခ်ိန္ကာ အလြန္ ေခါင္းၿပီးေခတ္ေနာက္က်၏။ ရွမ္းျပည္နယ္ ေျမာက္ဘက္စြန္း ကိုးကန္႔ေဒသည္ ယူနန္တရုတ္မ်ားအေျခစုိက္ရာေဒသျဖစ္ၿပီး ၿဗိတိသွ် ကဘိန္းကို တရုတ္ျပည္အတြက္ လဲလွယ္ ကုန္အျဖစ္ ျပန္သံုးစြဲရန္သာ အားရံုစိုက္၏။ ၿဗိတိသွ် အစုိးရ၏ ျပည္မ၊ ေျမျပန္႔ႏွင့္ ေတာင္တန္းေဒသစသည္ျဖင့္ ေသြးခြဲအုပ္ခ်ဳပ္မႈႏွင့္ အက်ိဳး ဆက္မွာ တိုုင္းရင္းသားမ်ိဳးႏြယ္မ်ားၾကား၌ အထူးသျဖင့္ လူမ်ားစုဗမာႏွင့္ အျခားလူနည္းစု တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားၾကားတြင္ သံသယ ဆက္ထံုးတစ္ခု ျဖစ္ေပၚ ေစခဲ့သည္။ ေနာက္သံသယဆက္ထံုးတစ္ခုမွာ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္တြင္ စတင္သည္။ ထိုကာလသည္ လြတ္ လပ္ေရးေခတ္ဦး ျပည္တြင္းစစ္ကာလလည္းျဖစ္သည္။ ၄င္းကို ႏိုင္ငံျခားသမိုင္းပညာရွင္အခ်ိဳ႕က လြတ္လပ္ေရးခ်ိန္စာ (The Curse of Independence of Burma) ဟု သံုးႏႈန္းၾကပါသည္။
ဆိုလိုသည္မွာ ႏိုင္ငံေတာ္တည္ေဆာက္ေရး (State Building) အတြက္ လံုေလာက္ေသာ ျပင္ဆင္မႈမရွိဘဲ လြတ္လပ္ေရးကို အခ်ိန္ေစာယူေသာေၾကာင့္ အေျခအေနကို မထိန္းသိမ္းႏိုင္ျဖစ္ကာ ျပည္တြင္းစစ္မီးထဲေရာက္ရွိသြားျခင္းဟု ဆိုလိုသည္။ ျပည္တြင္းဝါရင့္ ႏိုင္ငံေရးအကဲခတ္အခ်ိဳ႕ကလည္း ဤအဆိုကို ရာႏႈန္း ျပည့္လာက္မခံေသာ္လည္း ဗမာအပါအဝင္ တိုင္းရင္းသားအသီးသီးတို႔သည္ အေတြ႔ အႀကံဳ အသိပညာနယ္ပယ္တြင္ ရင့္က်က္မႈႏွင့္စြမ္းရည္ (Capacity) တစ္စံုတစ္ရာ အားနည္းခ်က္ရွိေသာ အခ်က္ကိုေတာ့ ေထာက္ျပခဲ့ၾကဖူးသည္။
၁၉၄၇ ခုႏွစ္ ပင္လံုစာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုစဥ္က ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းကိုယံုၾကည္ကိုး စားမႈမ်ိဳးကဲ့သို႔ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ဦးႏဳအစိုးရကို တိုင္းရင္းသား မ်ားယံုၾကည္မႈမရွိခဲ့ျခင္းမွ စတင္ခဲ့ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ ဗကပအမွဴးျပဳေသာ လက္ဝဲအင္အားစုတို႔ကလည္း ျမန္မာလြတ္လပ္ေရးဟု လညး္ေကာင္း၊ စစ္မွန္ေသာ လံုးဝလြတ္လပ္ေရးကို ေတာင္းယူ၍မရ၊ တိုက္ယူမွရသည္ဟု ေၾကြးေၾကာ္ေနခ်ိန္တြင္ က်န္တိုင္းရင္းသားမ်ား ကလည္း ဦးႏုအစိုးရသည္ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရမဟုတ္။ ဗမာဦးေဆာင္ေသာ အစိုးရ၊ ျပည္နယ္ျပည္မခြဲျခားကာ ဗမာျပည္ကို ဦးစားေပး တိုင္းျပည္တည္ေဆာက္ေနေသာ အစိုးရ၊ တိုက္ပြဲဝင္ခြဲထြက္မွ အခြင့္အေရးရမည္ဟု ပင္လံုစာခ်ဳပ္ဝင္ တိုင္းရင္းသား မ်ားအပါအဝင္ က်န္တိုင္းရင္းသားတုိ႔၏ သံသယံမ်ား ျပည့္ႏွက္ခဲ့ရာမွ ျပည္တြင္းစစ္ ရွိန္ျမင့္လာခဲ့၏။ ျပည္တြင္းစစ္မီးလွ်ံသည္ (၃)ႏွစ္ခန္႔အတြင္း အရွိန္က် ခဲ့ေသာ္လည္း ရပ္ဆိုင္းသြားခဲ့သည္ေတာ့ မဟုတ္ေပ။
ေနာက္သံသယအက်ဳိးအဆက္တစ္ခုလည္းရွိေသးသည္။ ျပည္တြင္းစစ္ကာ တြင္ပင္ ျဖစ္သည္။ ရန္ကုန္ အစိုးရ-အင္းစိန္အစိုးရဟု ေျပာရေလာက္ေအာင္ အဆံုး အျဖတ္ေပးမည့္ အအေျခအေနတစ္ရပ္တြင္ ေတာ္လွန္တိုက္ခိုက္ေရးအဓိက အင္အားစုတစ္ခုျဖစ္သည့္ ဗကပသည္ ဦးႏုအစိုးရဘက္မွေန၍ ကရင္မ်ားေအာင္ပြဲ အခြင့္အလမ္းႏွင့္ လြဲေခ်ာ္ကာ အင္အားနည္းသြားခဲ့ရသည္ဟုဆုိသည္။ ထိုျဖစ္ ရပ္၌ ဗကပသည္ လက္ဝဲမဆန္ေသာ လူမ်ိဳးႀကီးဆန္သည့္ အမွားတစ္ခုကို မွားခဲ့သည္ဟု ကရင္တို႔ဘက္မွ ထူေထာင္ေရးလုပ္ငန္းစဥ္ႏွင့္ ဝါဒမ်ားပါရွိသည္။ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ မတ္လ(၁)ရက္ေန႔တြင္ ဖက္ဒရယ္မူႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ လူမ်ဳိးေပါင္းစံုေဆြးေႏြးပြဲ ဒုတိယေန႔ကိုက်င္း ပသည္။
၁၉၆၂ ခု မတ္လ(၂)ရက္ေန႔တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ယိုယြင္းလ်က္ရွိေသာ အေျခ အေနမ်ားေၾကာင့္ဟုဆိုကာ တပ္မေတာ္ (ေတာ္ လွန္ေရးေကာင္စီ)က ႏိုင္ငံေတာ္အာ ဏာကို သိမ္းပိုက္ခဲ့သည္။ ဤေနရာ၌ ႏွစ္ဖက္ေသာသံသယမ်ားကို ထင္ရွားစြာေတြ႔ ျမင္ႏိုင္သည္။ အက်ိဳးဆက္မွာ ၁၉၆၃ ခုႏွစ္ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္းစီအစိုးရက ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးပြဲ ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ္လည္း မေအာင္ျမင္ခဲ့ေပ။ သံသယ ေရစီးေၾကာင္းတို႔သည္ ရပ္တန္႔သြားခဲ့သည္မဟုတ္ေသး။ ဆက္လက္စီးေမ်ာခဲ့သည္။ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ “ရွစ္ေလးလံုးအေရးေတာ္ပံု” ေနာက္ပိုင္းတြင္မွ ေႏွးေကြးေလ်ာ့နည္းလာ ခဲ့သည္။
ထူးျခားခ်က္မ်ား
ျမန္မာႏိုင္ငံတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားအေရးႏွင့္ပတ္သက္၍ ထည့္သြင္းစဥ္စားရမည့္ ထူးျခားေသာအခ်က္မ်ားမွာ ေအာက္ပါ အတိုင္းျဖစ္သည္။
(၁) ဗမာတိုင္းရင္းသားမွအပ က်န္တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးတို႔၏ နယ္ေျမမ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံနယ္စပ္ေဒသမ်ားတြင္ တည္ရွိေနၾကသည္။
(၂) ဗမာတိုင္းရင္းသားမွအပ က်န္တိုင္းရင္းသားအာလံုးတို႔၏ ဧရိယာအက်ယ္ အဝန္းသည္ ျမန္မာတစ္ႏိုင္ငံလံုး၏ ထက္ဝက္ခန္႔ရွိေလ သည္။
(၃) ဗမာတိုင္းရင္းသားမွအပ က်န္တိုင္းရင္းသားအားလံုးတိ႔ု၏ လူဦးေရစုစုေပါင္း သည္ ဗမာစုစုေပါင္းလူဦးေရခန္႔( သို႔) အနည္ငယ္သာ နည္းပါးသည္။
(၄) တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ာ၏ ေတာေတာင္ေရေျမသဘာဝစသည့္တို႔သည္ ဆြဲေဆာင္မႈရွိျခင္းအျပင္ တိုင္းရင္းသားေဒသမ်ားသည္ ေျမေပၚ၊ ေျမအာက္၊ ေရေပၚ ေရေအာက္ ၾကြယ္ဝဆံုးေသာ သဘာဝရင္းျမစ္မ်ားရွိေနသည္။
(၅) ထိုသဘာဝအရင္းအျမစ္ၾကြယ္ဝေသာ တုိင္းရင္းသားေဒသတို႔သည္ သဘာဝ ေဘးဒဏ္မ်ားကို အလူးအလိမ့္ခံစားရကာ ဆင္းရဲ မြဲေတမႈနိမ့္က်လွေသာ အဆင့္မ်ား တြင္ရွိေနၾကသည္။
(၆) ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ပ်ဴလူမ်ိဳးမ်ားဝင္ေရာက္လာမႈ မတိုင္မီႏွင့္ ေနာက္ပိုင္းအေျခခ် လာသည့္ လူမ်ိဳးမ်ားထဲတြင္ ဗမာလူမ်ိဳးအျပင္ ကရင္၊ ရွမ္း၊ ရခိုင္၊ ခ်င္းစေသာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားျဖစ္ေပၚလာမည့္ အျခားေသာမ်ဳိးႏြယ္စုတို႔လည္း ဝင္ေရာက္ ခဲ့ၾကေၾကာင္းေတြ႔ရွိရသည္။
(၇) အေနာ္ရထာမင္းပုဂံကို စတင္တည္ေထာင္၍ ပေဒသရာဇ္ေခတ္ေရာက္ရွိလာ ေသာအခါ ၄င္းႏွင့္အၿပိဳင္ ရွမ္း၊ မြန္၊ ရခိုင္ စသည့္ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုတုိ႔က လည္း ကိုယ့္ထီးကိုယ့္နန္း၊ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးနယ္ေျမတို႔ျဖင့္ ပေဒသရာဇ္ အမ်ိဳးသားႏိုင္ငံ (အင္ပါယာ) မ်ားထူေထာင္ခဲ့ၾကသည္။
(၈) ထိုပေဒသရာဇ္ ရွင္ဘုရင္၊ ေစာ္ဘြား၊ ဒူဝါ၊ နယ္စားပယ္စားအႀကီးအမွဴးမ်ား သည္ အင္အားစုေဆာင္ကာ ႀကီးႏိုင္ငယ္ညွင္း တိုက္ ခိုက္၍ အင္ပါယာခ်ဲ႕ ထြင္ခဲ့ၾကၿပီး အထူးသျဖင့္ အၿမဲအင္အားႀကီးေသာ ဗမာရွင္ဘုရင္တို႔က က်န္လူမ်ိဳးစုမ်ားအေပၚ တိုက္ခိုက္သိမ္း သြင္းမႈတုိ႔ မၾကာခဏ ရွိခဲ့သည္။
(၉) ၁၈၈၅ ခုႏွစ္ ကုန္းေဘာင္းမင္းဆက္ ေနာက္ဆံုးရွင္ဘုရင္ သီးေပါမင္းကို ဖမ္းဆီးၿပီး အဂၤလိပ္က ျမန္မာႏုိင္ငံကို ကိုလိုနီဇတ္ သြင္းၿပီးေနာက္တြင္ ဗမာလူ မ်ိဳးကဲ့သို႔ပင္ က်န္တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားကလည္း လြတ္လပ္ေရးတိုက္ပြဲ ပထမမ်ိဳးဆက္ အျဖစ္ ၿဗိတိသွ်နယ္ ခ်ဲ႕တို႔အား ေဒသအလိုက္လက္နက္စြဲကိုင္ ပုန္ကန္ေတာ္လွန္ခဲ့ၾကသည္။ လြတ္လပ္ေရးႀကိဳးပမ္းမႈ ဒုတိယမမ်ိဳးဆက္ျဖစ္ ေသာ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမႏွင့္ ဗုဒၶဘာသကလ်ာဏယုဝ အသင္းခ်ဳပ္အမွဴးျပဳ သည့္ ဝံသာႏုေခတ္ကာလတြင္လည္း ေကာင္း၊ လြတ္လပ္ေရးႀကိဳးပမ္းမႈ၊ တတိယမ်ိဳးဆက္ျဖစ္ေသာ ေက်ာင္းသားလူငယ္မ်ား၊ သခင္မ်ားႏွင့္ တို႔ဗမာ အစည္းအရံုးဦးေဆာင္သည့္ သခင္ေခတ္တြင္လည္း ေကာင္း၊ လြတ္လပ္ ေရးႀကိဳးပမ္းမႈ၊ စတုတၳမ်ဳိးဆက္ျဖစ္ေသာ ဒုတိယကမာၻစစ္ႀကိဳ စစ္တြင္းနယ္ခ်ဲ႕ ႏွင့္ ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္ ဆန္႔က်င္ေရးကာလတြင္ လည္းေကာင္း၊ ပဥၥမ မ်ိဳးဆက္ျဖစ္ ေသာ ဒုတိယကမာၻစစ္ၿပီးကာလ လံုးဝလြတ္လပ္ေရးယူေရး ႀကိဳးပမ္းမႈ ေခတ္ (ပင္လံုစာခ်ဳပ္) ကာလတြင္လည္းေကာင္း၊ ဗမာလူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္အတူ က်န္တိုင္း ရင္းသားတို႔သည္ လြတ္လပ္ေရးႀကိဳးပမ္းမႈတစ္ေလွ်ာက္ ပါဝင္ခဲ့ၾကသည္။
(၁၀) ထိုတိုင္းရင္းသားတုိ႔ႏွင့္ ေခတ္အဆက္ဆက္ ဗဟိုအစုိးရတို႔ၾကားတြင္ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးဆိုင္ရာအခြင့္အေရးတို႔၌ လည္းေကာင္း (သို႔) ဥပေဒျပဳေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ တရားစီရင္ေရးစသည့္ လုပ္ပိုင္ခြင့္(အာဏာ) ဆိုင္ရာတို႔တြင္လည္းေကာင္း လြန္စြာ ကြာဟေနသည္။
(၁၁) ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ(၃)ခု၊ (၁၈၄၇ ခုႏွစ္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒ၊ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ၊ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒ)တို႔ ရွိခဲ့ရာ (၃)ခုလံုးသည္ အားနည္းခ်က္မ်ားစြာ ရွိေနေၾကာင္းဟု ဆိုၾကသည္။
(၁၂) လြတ္လပ္ေရးႀကိဳးပမ္းမႈမ်ိဳးဆက္(၅)ဆက္ ကာလတစ္ေလွ်ာက္မွာကဲ့သို႔ ဗမာ တိုင္းရင္းသား လူငယ္ေက်ာင္းသားမ်ားႏွင့္ အျခားတိုင္းရင္းသားလူငယ္ ေက်ာင္းသားမ်ားသည္ သမိုင္းတစ္ေလွ်ာက္နားလညမႈ၊ ယံုၾကည္မႈအရွိဆံုး ကာလတစ္ရပ္ ရွိခဲ့သည္။ ၄င္းမွာ ရွစ္ေလးလံုးအေရးေတာ္ပံုကာလႏွင့္ ၁၉၈၈ စက္တင္ဘာ(၁၈) ရက္၊ တပ္မေတာ္အာဏာသိမ္းယူၿပီးေနာက္ ပိုင္းကာလ တိုင္းရင္း သားေပါင္းစံု လူငယ္ေက်ာင္းသားမ်ား နယ္စပ္အသီးသီးခိုလံႈကာ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ အဖြဲ႔ေပါင္းစံုႏွင့္(၂၅)ႏွစ္တာမွ် ေရရွည္ ထိေတြ႔ ဆက္ဆံမႈ ကာလတစ္ေလွ်ာက္ပင္ျဖစ္ သည္။
ဘလိႈင္(ျမတ္ဇံဦး)