အြန္လိုင္းလႈပ္ရွားမႈႏွင့္ ေတာ္လွန္ေရးအေပၚ သက္ေရာက္မႈ
ဒက္စမြန္ေႏြဦး (ေဆာင္းပါး)
၁၉ ဩဂုတ္ လ ၂၀၂၁ Zawgyi
ျမန္မာ့ေႏြဦး ေတာ္လွန္ေရး၏ လႈပ္ရွားေဆာင္ရြက္ပုံမ်ားကို သုံးသပ္ၾကရာတြင္ ယေန႔ေခတ္လူငယ္မ်ား၏ နည္းပညာ ကၽြမ္းက်င္မႈ၊ နည္းပညာ အသုံးခ်နိုင္မႈကို အားသာခ်က္တစ္ရပ္အျဖစ္ ေျပာေလ့ရွိၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ျမန္မာလူထု တစ္ရပ္လုံး၏ နည္းပညာ အကၽြမ္းဝင္မႈႏွင့္ အသုံးခ်နိုင္မႈကေတာ့ အနည္းငယ္ ေမးခြန္း ထုတ္စရာ ျဖစ္သည္။ ေကာင္းက်ိဳးလည္းရွိသလို အားနည္းခ်က္မ်ားလည္း ရွိေနပါသည္။ အြန္လိုင္းေပၚတြင္ ျပည္သူလူထု၏ လုပ္ရွားေဆာင္ရြက္မႈမ်ားသည္ လက္ ရွိ ေတာ္လွန္ေရးအေပၚ မည္သို႔မည္ပုံ သက္ေရာက္ေနသလဲဟု ေမးရန္ရွိပါသည္။ ဤေဆာင္းပါးသည္ ထိုေမးခြန္းကို ေျဖဆိုရန္ထက္ ေမးခြန္း၏ အေရးပါပုံကို ကနဦး တူးဆြၾကည့္လိုျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
အြန္လိုင္းရဲ့ ေကာင္းက်ိဳး
ျမန္မာျပည္တြင္ အြန္လိုင္းႏွင့္ နည္းပညာ အသုံးျပဳျခင္းဟု ဆိုလၽွင္ ေဖ့ဘုတ္ကသာ အဓိက ပလက္ေဖာင္း ျဖစ္ေနေသးသည္ကို ျမင္သာသည္။ ယခုေနာက္ပိုင္းတြင္ အျခားေသာ လူမႈကြန္ယက္ ပလက္ေဖာင္းမ်ားလည္း တျဖည္းျဖည္း သုံးလာၾကသည္။ အထူးသျဖင့္ TikTok သည္ လူႀကိဳက္မ်ားသည့္ ေနရာတစ္ခု ျဖစ္လာသည္ ကို သတိျပဳမိသည္။ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ လူမႈကြန္ယက္ အသုံးျပဳသူအေရအတြက္သည္ လူဦးေရ တစ္ဝက္ ၅၃ ရာႏႈန္းေက်ာ္ရွိသည္ဟု အခ်က္အလက္မ်ားကို ဆိုသည္။ (https://datareportal.com/reports/digital-2021-myanmar) ထိုေၾကာင့္ အြန္လိုင္း အသုံးျပဳျခင္းဟု ဆိုလၽွင္ လူမႈကြန္ယက္ အသုံးျပဳျခင္းကိုပင္ အဓိက ရည္ညႊန္းေျပာတတ္ၾကသည္။
အြန္လိုင္းအသုံးျပဳၾကျခင္းက သတင္းမ်ားကို အခ်ိန္ႏွင့္ တေျပးညီသိေစျခင္း၊ အုပ္စုတူမ်ားအခ်င္းခ်င္း လြယ္လင့္တကူ ဆက္သြယ္နိုင္ျခင္း၊ မိမိေပးလိုေသာ သတင္း စကားမ်ားကို လူအမ်ားထံ အလြယ္တကူ ျဖန႔္ေဝနိုင္ျခင္းေၾကာင့္ လူတိုင္းအႀကိဳက္ ျဖစ္လာသည္။ အြန္လိုင္းတြင္ ေပၚေပၚထင္ထင္ လႈပ္ရွားျပျခင္းျဖင့္ မိမိတို႔၏ ဆႏၵ ကို သတၱိရွိရွိ ထုတ္ေဖာ္ျပသျခင္းဟု ဆိုခ်င္ဆိုနိုင္သည္။ အထူးသျဖင့္ အြန္လိုင္းေပၚတင္သမၽွသည္ အႏၲရာယ္ရွိေသာ လက္ရွိအေျခအေနမ်ိဳးတြင္ ျဖစ္သည္။ အြန္လိုင္း အသုံးျပဳသူမ်ားသည္ အာဏာလုယူထားသည့္ စစ္ေကာင္စီ၏ လႈပ္ရွားေဆာင္ရြက္မႈ မွန္သမၽွကို သေရာ္ျခင္း၊ ရႈံ႔ခ်ျခင္းမ်ားျဖင့္ တက္ႂကြေနဆဲ ျဖစ္သည္။ မိမိတို႔၏ အြန္လိုင္းလႈပ္ရွားမႈသည္ အျခားသူတို႔လည္း ျမင္နိုင္သည့္အတြက္ အခ်င္ခ်င္း အားေပးသည့္သေဘာမ်ိဳး လႊမ္းမိုးသက္ေရာက္နိုင္ကာ အျခားသူ မ်ား လိုက္ပါ လုပ္ေဆာင္ေစရန္လည္း အားေပးရာ ေရာက္ေစသည္။ ေႏြဦးေတာ္လွန္ေရးအစ လူအမ်ားအား စည္းလုံး လႈပ္ရွားရာတြင္ အြန္လိုင္းလႈပ္ရွားမႈ သည္ အလြန္မွပင္ အခရာက်သည္ကို မျငင္းနိုင္ေပ။ ဆႏၵျပရန္ လူစုျခင္း၊ စည္းေဝးတိုင္ပင္ျခင္း၊ CDM လႈပ္ရွားမႈမ်ား စည္း႐ုံးေထာက္ပံ့ျခင္း၊ Social Punishment လုပ္ငန္းမ်ား လ်င္လ်င္ျမန္ျမန္ျဖင့္ အခ်က္အလက္စုေဆာင္း လုပ္ေဆာင္ျခင္းမ်ားတြင္ သိသာထင္ရွားသည္။ ယခုေနာက္ဆုံး ပုဂၢလိကဘဏ္တစ္ခုအား အြန္လိုင္းလႈပ္ရွားမႈျဖင့္ ဆန႔္က်င္ျပသျခင္းသည္ အြန္လိုင္းလႈပ္ရွားမႈ၏ အေရးပါေနဆဲ ျဖစ္ေၾကာင္းကို သက္ေသထူေနသည္။
အြန္လိုင္း၏ ေနာက္ထပ္ ေကာင္းက်ိဳးမွာ ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ မသန္းစြမ္းျဖစ္သူမ်ား အေနျဖင့္ ျပင္ပလႈပ္ရွားမႈမ်ားတြင္ ပါဝင္ရန္ ခက္ခဲသည့္အခါ အြန္လိုင္းမွေန၍ တတပ္တအား ပါဝင္ကူညီနိုင္သည္။ ဤနည္းျဖင့္ လူေပါင္းစုံ၏ ပါဝင္မႈကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ (https://dl.acm.org/doi/10.1145/3173574.3173799)
အြန္လိုင္းရဲ့ ဆိုးျပစ္
အြန္လိုင္း အသုံးျပဳျခင္း၏ စြမ္းပကားသည္ ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးက်ိဳးႏွင့္တြဲပါလာသည္ဟု ဆိုနိုင္သည္။ အြန္လိုင္း၏ စြမ္းေဆာင္ရည္ကိုသိေသာ အာဏာရွင္ အုပ္စု မ်ားသည္ အြန္လိုင္းကို တန္ျပန္အသုံးခ်ကာ လူထု၏အျမင္မ်ား လမ္းမွားေစရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိ ေဆာင္ရြက္ေနခဲ့သည္မွာ ၂၀၁၂ ရခိုင္ျပည္နယ္ ပဋိပကၡမ်ား စတင္ မျဖစ္ပြားမွီ ကတည္းကပင္ ျဖစ္သည္။ ၂၀၁၆/၂၀၁၇ ရိုဟင္ဂ်ာမ်ား အေပၚ ဖိႏွိပ္ခဲ့မႈတြင္ အြန္လိုင္းေပၚရွိ အမုန္းစကားမ်ား၏ သက္ေရာက္မႈသည္ နိုင္ငံတကာ၏ ေဝဖန္မႈကို အျပင္းအထန္ ခံခဲ့ၾကရသည္။ အခုအခ်ိန္တြင္လည္း သတင္းအမွားမ်ား၊ ပုံဖ်က္သတင္းမ်ားျဖင့္ တန္ျပန္ေဆာင္ရြက္ျခင္းသည္ ၎တို႔၏ ဗ်ဴဟာေျမာက္ တန္ျပန္လုပ္ရပ္ ျဖစ္ေနမည္မွာ ေသခ်ာသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အြန္လိုင္း၏ ေကာင္းက်ိဳးဆိုးျပစ္မ်ား၊ လွည့္ကြက္မ်ားကို နားလည္ရန္ ခက္ခဲေသာ သာမာန္လူအမ်ားစု အေနျဖင့္ သတင္းမွားမ်ား၏ လွည့္ဖ်ားျခင္းကို အလြယ္တကူပင္ ခံရနိုင္သည္။ စစ္ေကာင္စီသည္ ဤေနရာတြင္ နည္းလမ္းသုံးမ်ိဳးကို အဓိကထားသုံးသည္ကို သတိ ထားမိသည္။ ပထမတစ္ခုမွာ သတင္းအေမွာင္ခ်သည့္ နည္းလမ္း – ထိုနည္းလမ္းကို ၎တို႔ ေထာက္ခံသူမ်ား အထူးသျဖင့္ တပ္တြင္းမိသားစုမ်ားကို ျပင္ပ သတင္း မွန္ မ်ား မသိေစဘဲ ကန႔္သတ္ထားသည့္ ၎တို႔သိေစခ်င္သည့္ သတင္းမ်ားကိုသာ ျဖန႔္ေဝျခင္းျဖစ္သည္။ ေနာက္တစ္နည္းမွာ သတင္းအမွားမ်ား ေရာေယာင္ လႊတ္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ဤနည္းကိုေတာ့ အမ်ားျပည္သူမ်ားထံ ဦးတည္ေလ့ရွိသည္။ လူအမ်ားစုကို “ေပၚပင္” သတင္းမ်ားေနာက္ လိုက္ေစျခင္းျဖင့္ အေရးႀကီးသည့္ အျဖစ္ အပ်က္မ်ားကို မ်က္ေျချပတ္ေစရန္ ျဖစ္သည္။ လူအမ်ားစု “ေပၚပင္မွာ ေပ်ာ္ရႊင္” ေနေလေလ ၎တို႔အတြက္ အျမတ္ထြက္ေလေလ ျဖစ္သည္။ ေနာက္ဆုံး နည္း ကေတာ့ ေျပာင္လိမ္ေျပာင္ျငင္းျခင္း ျဖစ္သည္။ ဤအခ်က္ကေတာ့ မုသားစကားကို အႀကီးႀကီးေျပာ၊ ထပ္ခါထပ္ခါေျပာ၊ ၾကာလာရင္ လူေတြယုံၾကည္လာ လိမ့္မယ္ ဆိုသည့္ အေတြးအေခၚျဖင့္ လုပ္ျခင္း ျဖစ္ေလမည္။
ေနာက္ထပ္ အထူးအေလးထားရမည့္ အခ်က္တစ္ခ်က္မွာ သတင္းလုံျခဳံမႈျဖစ္သည္။ ဆိုရွယ္မီဒီယာသည္ ထိုသတင္းလုံျခဳံမႈအတြက္ အဓိက ၿခိမ္းေျခာက္မႈ ျဖစ္ေနသည္။ အခ်ိဳ႕ျပည္သူမ်ားသည္ နားလည္မႈအားနည္းသည့္ အေလ်ာက္ မရည္ရြယ္ပဲ သတင္းေဖာ္ေပးသလို ျဖစ္ေနသည္။ တခ်ိဳ႕သတင္းမ်ားသည္ လူမ်ားမ်ား သိေစရန္လိုအပ္သလို အခ်ိဳ႕သတင္းမ်ားကေတာ့ လၽွို႔ဝွက္ထားရမည္။ ဘယ္ဟာကို အြန္လိုင္းေပၚတင္ၿပီး ဘယ္ဟာကို မတင္သင့္သလဲဆိုတာက အေလးထား လုပ္ေဆာင္ရမည့္ ကိစၥျဖစ္သည္။
အထက္ပါ သတင္းအမွား ေထာင္ေခ်ာက္ႏွင့္ သတင္းလုံျခဳံမႈအျပင္ အေရးႀကီး ဆင္ျခင္စရာ တစ္ခ်က္ကေတာ့ အြန္လိုင္းလႈပ္ရွားမႈကို တကယ္စိတ္ပါလက္ပါ လုပ္ၾက တာဟုတ္ရဲ့လားဆိုသည့္ အခ်က္ျဖစ္သည္။ ထိုအတြက္ ေဝါဟာရ ႏွစ္ရပ္ရွိသည္။ clicktivism ဆိုသည္က အြန္လိုင္းတြင္ ပရိုဖိုင္ေျပာင္း၊ လိုက္ခ္လုပ္၊ ရွဲလုပ္ေန႐ုံမၽွ ျဖင့္ အမွန္တကယ္ တက္ႂကြလႈပ္ရွားေနသူဟု ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ အထင္ေရာက္ေနျခင္းမ်ိဳးကို ရည္ညႊန္းသည္။ တနည္း အြန္လိုင္းတြင္ မိမိလုပ္လိုက္ရ သည္ကို အဟုတ္ ထင္ကာ ကိုယ့္ဘာသာ အာသာေျဖေနျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္မည္။ slacktivism ကေတာ့ အြန္လိုင္းတြင္ ပရိုဖိုင္ေျပာင္း၊ လိုက္ခ္လုပ္၊ ရွဲလုပ္ေန႐ုံမၽွသာ လုပ္ၿပီး ဘာမွ ဆက္ မလုပ္ဘဲ ေနျခင္းျဖစ္သည္။ အြန္လိုင္းတြင္ လူျမင္ေကာင္းေအာင္ လုပ္ေနျခင္းမ်ိဳးကို ရည္ရြယ္သည္။ (https://netivist.org/debate/online-activism-pros-and-cons) တျဖည္းျဖည္းႏွင့္ အြန္လိုင္းလႈပ္ရွားမႈသည္ ေဖ်ာ္ေျဖေရး ဆန္လာနိုင္သည္။ လက္ရွိတြင္ ျမင္ရေသာ ေလွာင္လိုက္ေျပာင္လိုက္ လုပ္ေနျခင္းမ်ိဳးသည္ အမွန္ တကယ္ ဆန႔္က်င္လႈပ္ရွားျခင္းလား ကိုယ့္စိတ္ အာသာေျပ၊ အပ်င္းေၿပ ေျပာဆိုေနၾကျခင္းလား ဆိုသည္က ေဝခြဲရခက္ေပသည္။
လက္ရွိ ျမင္ရတဲ့ အေျခအေန
ယခုတစ္ေလာတြင္ အြန္လိုင္းေပၚမွာတြင္ “ေပၚပင္မွာ ေပ်ာ္ရႊင္” မေနဘဲ လိုအပ္ေသာ ေနရာမ်ား အထူးသျဖင့္ ျပည္သူ႔ကာကြယ္ေရး အင္အားစုမ်ားအတြက္ အလႈေငြထည့္ၾကရန္ ႏွိုးေဆာ္ေနသည္ကို ျမင္နိုင္သည္။ လူငယ္မ်ား၏ စိုးရိမ္ပူပန္သည့္စာမ်ား၊ အားမလိုအားမရ ျဖစ္ေနသည့္ စာမ်ားကိုလည္း ခပ္စိတ္စိတ္ ဖတ္လာရသည္။ လူေတြက အြန္လိုင္းမွာတင္ ဘဝမွတ္ေနၿပီး လက္ေတြ႕ လုပ္ရမည့္အရာကို ေမ့ေနၾကမည္ကို မိမိတို႔ ဘဝကို အနစ္နာခံႀကိဳးစားေနသည့္ ေတာ္လွန္ေရးတပ္သားမ်ား စိုးရိမ္ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ေလ့လာမႈတစ္ခုတြင္လည္း ကုန္က်စာရိတ္ နည္းသည့္ အြန္လိုင္း လႈပ္ရွားမႈမ်ားသည္ ျပည္သူျပည္သားမ်ား၏ လက္ေတြ႕ဘဝ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားကို သက္ေရာက္သည္။ (https://dl.acm.org/doi/abs/10.1145/2470654.2470770)
အြန္လိုင္း လက္မွတ္ေကာက္ခံျခင္းမ်ားတြင္ ကိုယ္တိုင္ပါဝင္ လက္မွတ္ေရးထိုးသူမ်ားသည္ အမွန္တကယ္တြင္လည္း ၎လုပ္ငန္းကို ပိုၿပီး ေငြလႈၾကသည္ကို ေတြ႕ရေၾကာင္းဆိုထားသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အြန္လိုင္းတြင္ လႈပ္ရွားမႈမ်ားသည္ ဆက္လက္အားေပးေနရဦးမည့္ သေဘာျဖစ္သည္။
အထက္တြင္ ဆိုခဲ့သလို အြန္လိုင္း လႈပ္ရွားမႈသည္ အေရးပါသည္။ သို႔ေသာ္ လက္ေတြ႕လုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ မည္သို႔ ခ်ိတ္ဆက္ေနသလဲ။ လက္ေတြ႕လုပ္ငန္းမ်ားအေပၚ မည္မၽွ သက္ေရာက္ေနပါသလဲ။ မိမိတို႔က ဘယ္လိုေနရာကေန ပါဝင္ေနသလဲ။ ဒါက ျပည္သူ တစ္ဦးခ်င္းအတြက္ ေမးခြန္းမ်ား ျဖစ္သည္။ လက္ရွိ အမ်ိဳးသားညီညြတ္ေရး အစိုးရႏွင့္ ေတာ္လွန္ေရး အင္အားစုမ်ား အေနျဖင့္လည္း အြန္လိုင္းအစိုးရ၊ အြန္လိုင္း ေတာ္လွန္ေရးလို႔ သေရာ္ခံေနရတာကို ဘယ္လို ေက်ာ္လႊားျပမလဲက အဓိကက်သည့္ ေမးခြန္းျဖစ္မည္။
လက္ရွိ ေႏြဦးေတာ္လွန္ေရးသည္ အၾကမ္းမဖက္ လႈပ္ရွားသည့္ အာဏာဖီဆန္ေရး CDM လႈပ္ရွားမႈ၊ အာဏာရွင္ ေထာက္တိုင္မ်ားအား အားမေပးသည့္၊ မပူးေပါင္းသည့္ လႈပ္ရွားမႈမ်ား၊ တရားဝင္မႈကို စိန္ေခၚျခင္းႏွင့္ ေနာက္ဆုံး လက္နက္ကိုင္ စိန္ေခၚျခင္းမ်ား အစိတ္အပိုင္းအလိုက္ ပါဝင္ေနသည္ကို ျပန္လည္ သတိျပဳမိရန္ အေရးႀကီးပါသည္။ ကိုယ္ဘယ္ေနရာက ပါနိုင္သလဲအေပၚ မူတည္၍ ပါဝင္နိုင္ေသာ ေတာ္လွန္ေရး ျဖစ္ပါသည္။ ပါဝင္မွလည္း အျမန္ဆုံး ေအာင္ျမင္မည္ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အြန္လိုင္းေပၚကေနလည္း ေလနဲ႔လည္း ကူပါ။ လက္ေတြ႕တြင္လည္း လက္နဲ႔ကူရန္ မေမ့ပါႏွင့္ဟုသာ တိုက္တြန္းခ်င္ပါသည္။
ဒက္စမြန္ေႏြဦး (ေဆာင္ပါး)
အွန်လိုင်းလှုပ်ရှားမှုနှင့် တော်လှန်ရေးအပေါ် သက်ရောက်မှု
ဒက်စမွန်နွေဦး (ဆောင်းပါး)
၁၉ ဩဂုတ် လ ၂၀၂၁ Unicode
မြန်မာ့နွေဦး တော်လှန်ရေး၏ လှုပ်ရှားဆောင်ရွက်ပုံများကို သုံးသပ်ကြရာတွင် ယနေ့ခေတ်လူငယ်များ၏ နည်းပညာ ကျွမ်းကျင်မှု၊ နည်းပညာ အသုံးချနိုင်မှုကို အားသာချက်တစ်ရပ်အဖြစ် ပြောလေ့ရှိကြသည်။ သို့သော် မြန်မာလူထု တစ်ရပ်လုံး၏ နည်းပညာ အကျွမ်းဝင်မှုနှင့် အသုံးချနိုင်မှုကတော့ အနည်းငယ် မေးခွန်း ထုတ်စရာ ဖြစ်သည်။ ကောင်းကျိုးလည်းရှိသလို အားနည်းချက်များလည်း ရှိနေပါသည်။ အွန်လိုင်းပေါ်တွင် ပြည်သူလူထု၏ လုပ်ရှားဆောင်ရွက်မှုများသည် လက် ရှိ တော်လှန်ရေးအပေါ် မည်သို့မည်ပုံ သက်ရောက်နေသလဲဟု မေးရန်ရှိပါသည်။ ဤဆောင်းပါးသည် ထိုမေးခွန်းကို ဖြေဆိုရန်ထက် မေးခွန်း၏ အရေးပါပုံကို ကနဦး တူးဆွကြည့်လိုခြင်း ဖြစ်ပါသည်။
အွန်လိုင်းရဲ့ ကောင်းကျိုး
မြန်မာပြည်တွင် အွန်လိုင်းနှင့် နည်းပညာ အသုံးပြုခြင်းဟု ဆိုလျှင် ဖေ့ဘုတ်ကသာ အဓိက ပလက်ဖောင်း ဖြစ်နေသေးသည်ကို မြင်သာသည်။ ယခုနောက်ပိုင်းတွင် အခြားသော လူမှုကွန်ယက် ပလက်ဖောင်းများလည်း တဖြည်းဖြည်း သုံးလာကြသည်။ အထူးသဖြင့် TikTok သည် လူကြိုက်များသည့် နေရာတစ်ခု ဖြစ်လာသည် ကို သတိပြုမိသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် လူမှုကွန်ယက် အသုံးပြုသူအရေအတွက်သည် လူဦးရေ တစ်ဝက် ၅၃ ရာနှုန်းကျော်ရှိသည်ဟု အချက်အလက်များကို ဆိုသည်။ (https://datareportal.com/reports/digital-2021-myanmar) ထိုကြောင့် အွန်လိုင်း အသုံးပြုခြင်းဟု ဆိုလျှင် လူမှုကွန်ယက် အသုံးပြုခြင်းကိုပင် အဓိက ရည်ညွှန်းပြောတတ်ကြသည်။
အွန်လိုင်းအသုံးပြုကြခြင်းက သတင်းများကို အချိန်နှင့် တပြေးညီသိစေခြင်း၊ အုပ်စုတူများအချင်းချင်း လွယ်လင့်တကူ ဆက်သွယ်နိုင်ခြင်း၊ မိမိပေးလိုသော သတင်း စကားများကို လူအများထံ အလွယ်တကူ ဖြန့်ဝေနိုင်ခြင်းကြောင့် လူတိုင်းအကြိုက် ဖြစ်လာသည်။ အွန်လိုင်းတွင် ပေါ်ပေါ်ထင်ထင် လှုပ်ရှားပြခြင်းဖြင့် မိမိတို့၏ ဆန္ဒ ကို သတ္တိရှိရှိ ထုတ်ဖော်ပြသခြင်းဟု ဆိုချင်ဆိုနိုင်သည်။ အထူးသဖြင့် အွန်လိုင်းပေါ်တင်သမျှသည် အန္တရာယ်ရှိသော လက်ရှိအခြေအနေမျိုးတွင် ဖြစ်သည်။ အွန်လိုင်း အသုံးပြုသူများသည် အာဏာလုယူထားသည့် စစ်ကောင်စီ၏ လှုပ်ရှားဆောင်ရွက်မှု မှန်သမျှကို သရော်ခြင်း၊ ရှုံ့ချခြင်းများဖြင့် တက်ကြွနေဆဲ ဖြစ်သည်။ မိမိတို့၏ အွန်လိုင်းလှုပ်ရှားမှုသည် အခြားသူတို့လည်း မြင်နိုင်သည့်အတွက် အချင်ချင်း အားပေးသည့်သဘောမျိုး လွှမ်းမိုးသက်ရောက်နိုင်ကာ အခြားသူ များ လိုက်ပါ လုပ်ဆောင်စေရန်လည်း အားပေးရာ ရောက်စေသည်။ နွေဦးတော်လှန်ရေးအစ လူအများအား စည်းလုံး လှုပ်ရှားရာတွင် အွန်လိုင်းလှုပ်ရှားမှု သည် အလွန်မှပင် အခရာကျသည်ကို မငြင်းနိုင်ပေ။ ဆန္ဒပြရန် လူစုခြင်း၊ စည်းဝေးတိုင်ပင်ခြင်း၊ CDM လှုပ်ရှားမှုများ စည်းရုံးထောက်ပံ့ခြင်း၊ Social Punishment လုပ်ငန်းများ လျင်လျင်မြန်မြန်ဖြင့် အချက်အလက်စုဆောင်း လုပ်ဆောင်ခြင်းများတွင် သိသာထင်ရှားသည်။ ယခုနောက်ဆုံး ပုဂ္ဂလိကဘဏ်တစ်ခုအား အွန်လိုင်းလှုပ်ရှားမှုဖြင့် ဆန့်ကျင်ပြသခြင်းသည် အွန်လိုင်းလှုပ်ရှားမှု၏ အရေးပါနေဆဲ ဖြစ်ကြောင်းကို သက်သေထူနေသည်။
အွန်လိုင်း၏ နောက်ထပ် ကောင်းကျိုးမှာ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ မသန်းစွမ်းဖြစ်သူများ အနေဖြင့် ပြင်ပလှုပ်ရှားမှုများတွင် ပါဝင်ရန် ခက်ခဲသည့်အခါ အွန်လိုင်းမှနေ၍ တတပ်တအား ပါဝင်ကူညီနိုင်သည်။ ဤနည်းဖြင့် လူပေါင်းစုံ၏ ပါဝင်မှုကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ (https://dl.acm.org/doi/10.1145/3173574.3173799)
အွန်လိုင်းရဲ့ ဆိုးပြစ်
အွန်လိုင်း အသုံးပြုခြင်း၏ စွမ်းပကားသည် နောက်ဆက်တွဲ ဆိုးကျိုးနှင့်တွဲပါလာသည်ဟု ဆိုနိုင်သည်။ အွန်လိုင်း၏ စွမ်းဆောင်ရည်ကိုသိသော အာဏာရှင် အုပ်စု များသည် အွန်လိုင်းကို တန်ပြန်အသုံးချကာ လူထု၏အမြင်များ လမ်းမှားစေရန် ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ ဆောင်ရွက်နေခဲ့သည်မှာ ၂၀၁၂ ရခိုင်ပြည်နယ် ပဋိပက္ခများ စတင် မဖြစ်ပွားမှီ ကတည်းကပင် ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၆/၂၀၁၇ ရိုဟင်ဂျာများ အပေါ် ဖိနှိပ်ခဲ့မှုတွင် အွန်လိုင်းပေါ်ရှိ အမုန်းစကားများ၏ သက်ရောက်မှုသည် နိုင်ငံတကာ၏ ဝေဖန်မှုကို အပြင်းအထန် ခံခဲ့ကြရသည်။ အခုအချိန်တွင်လည်း သတင်းအမှားများ၊ ပုံဖျက်သတင်းများဖြင့် တန်ပြန်ဆောင်ရွက်ခြင်းသည် ၎င်းတို့၏ ဗျူဟာမြောက် တန်ပြန်လုပ်ရပ် ဖြစ်နေမည်မှာ သေချာသည်။ ထို့ကြောင့် အွန်လိုင်း၏ ကောင်းကျိုးဆိုးပြစ်များ၊ လှည့်ကွက်များကို နားလည်ရန် ခက်ခဲသော သာမာန်လူအများစု အနေဖြင့် သတင်းမှားများ၏ လှည့်ဖျားခြင်းကို အလွယ်တကူပင် ခံရနိုင်သည်။ စစ်ကောင်စီသည် ဤနေရာတွင် နည်းလမ်းသုံးမျိုးကို အဓိကထားသုံးသည်ကို သတိ ထားမိသည်။ ပထမတစ်ခုမှာ သတင်းအမှောင်ချသည့် နည်းလမ်း – ထိုနည်းလမ်းကို ၎င်းတို့ ထောက်ခံသူများ အထူးသဖြင့် တပ်တွင်းမိသားစုများကို ပြင်ပ သတင်း မှန် များ မသိစေဘဲ ကန့်သတ်ထားသည့် ၎င်းတို့သိစေချင်သည့် သတင်းများကိုသာ ဖြန့်ဝေခြင်းဖြစ်သည်။ နောက်တစ်နည်းမှာ သတင်းအမှားများ ရောယောင် လွှတ်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ဤနည်းကိုတော့ အများပြည်သူများထံ ဦးတည်လေ့ရှိသည်။ လူအများစုကို “ပေါ်ပင်” သတင်းများနောက် လိုက်စေခြင်းဖြင့် အရေးကြီးသည့် အဖြစ် အပျက်များကို မျက်ခြေပြတ်စေရန် ဖြစ်သည်။ လူအများစု “ပေါ်ပင်မှာ ပျော်ရွှင်” နေလေလေ ၎င်းတို့အတွက် အမြတ်ထွက်လေလေ ဖြစ်သည်။ နောက်ဆုံး နည်း ကတော့ ပြောင်လိမ်ပြောင်ငြင်းခြင်း ဖြစ်သည်။ ဤအချက်ကတော့ မုသားစကားကို အကြီးကြီးပြော၊ ထပ်ခါထပ်ခါပြော၊ ကြာလာရင် လူတွေယုံကြည်လာ လိမ့်မယ် ဆိုသည့် အတွေးအခေါ်ဖြင့် လုပ်ခြင်း ဖြစ်လေမည်။
နောက်ထပ် အထူးအလေးထားရမည့် အချက်တစ်ချက်မှာ သတင်းလုံခြုံမှုဖြစ်သည်။ ဆိုရှယ်မီဒီယာသည် ထိုသတင်းလုံခြုံမှုအတွက် အဓိက ခြိမ်းခြောက်မှု ဖြစ်နေသည်။ အချို့ပြည်သူများသည် နားလည်မှုအားနည်းသည့် အလျောက် မရည်ရွယ်ပဲ သတင်းဖော်ပေးသလို ဖြစ်နေသည်။ တချို့သတင်းများသည် လူများများ သိစေရန်လိုအပ်သလို အချို့သတင်းများကတော့ လျှို့ဝှက်ထားရမည်။ ဘယ်ဟာကို အွန်လိုင်းပေါ်တင်ပြီး ဘယ်ဟာကို မတင်သင့်သလဲဆိုတာက အလေးထား လုပ်ဆောင်ရမည့် ကိစ္စဖြစ်သည်။
အထက်ပါ သတင်းအမှား ထောင်ချောက်နှင့် သတင်းလုံခြုံမှုအပြင် အရေးကြီး ဆင်ခြင်စရာ တစ်ချက်ကတော့ အွန်လိုင်းလှုပ်ရှားမှုကို တကယ်စိတ်ပါလက်ပါ လုပ်ကြ တာဟုတ်ရဲ့လားဆိုသည့် အချက်ဖြစ်သည်။ ထိုအတွက် ဝေါဟာရ နှစ်ရပ်ရှိသည်။ clicktivism ဆိုသည်က အွန်လိုင်းတွင် ပရိုဖိုင်ပြောင်း၊ လိုက်ခ်လုပ်၊ ရှဲလုပ်နေရုံမျှ ဖြင့် အမှန်တကယ် တက်ကြွလှုပ်ရှားနေသူဟု ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် အထင်ရောက်နေခြင်းမျိုးကို ရည်ညွှန်းသည်။ တနည်း အွန်လိုင်းတွင် မိမိလုပ်လိုက်ရ သည်ကို အဟုတ် ထင်ကာ ကိုယ့်ဘာသာ အာသာဖြေနေခြင်းမျိုး ဖြစ်မည်။ slacktivism ကတော့ အွန်လိုင်းတွင် ပရိုဖိုင်ပြောင်း၊ လိုက်ခ်လုပ်၊ ရှဲလုပ်နေရုံမျှသာ လုပ်ပြီး ဘာမှ ဆက် မလုပ်ဘဲ နေခြင်းဖြစ်သည်။ အွန်လိုင်းတွင် လူမြင်ကောင်းအောင် လုပ်နေခြင်းမျိုးကို ရည်ရွယ်သည်။ (https://netivist.org/debate/online-activism-pros-and-cons) တဖြည်းဖြည်းနှင့် အွန်လိုင်းလှုပ်ရှားမှုသည် ဖျော်ဖြေရေး ဆန်လာနိုင်သည်။ လက်ရှိတွင် မြင်ရသော လှောင်လိုက်ပြောင်လိုက် လုပ်နေခြင်းမျိုးသည် အမှန် တကယ် ဆန့်ကျင်လှုပ်ရှားခြင်းလား ကိုယ့်စိတ် အာသာပြေ၊ အပျင်းပြေ ပြောဆိုနေကြခြင်းလား ဆိုသည်က ဝေခွဲရခက်ပေသည်။
လက်ရှိ မြင်ရတဲ့ အခြေအနေ
ယခုတစ်လောတွင် အွန်လိုင်းပေါ်မှာတွင် “ပေါ်ပင်မှာ ပျော်ရွှင်” မနေဘဲ လိုအပ်သော နေရာများ အထူးသဖြင့် ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေး အင်အားစုများအတွက် အလှုငွေထည့်ကြရန် နှိုးဆော်နေသည်ကို မြင်နိုင်သည်။ လူငယ်များ၏ စိုးရိမ်ပူပန်သည့်စာများ၊ အားမလိုအားမရ ဖြစ်နေသည့် စာများကိုလည်း ခပ်စိတ်စိတ် ဖတ်လာရသည်။ လူတွေက အွန်လိုင်းမှာတင် ဘဝမှတ်နေပြီး လက်တွေ့ လုပ်ရမည့်အရာကို မေ့နေကြမည်ကို မိမိတို့ ဘဝကို အနစ်နာခံကြိုးစားနေသည့် တော်လှန်ရေးတပ်သားများ စိုးရိမ်ကြခြင်းဖြစ်သည်။ သို့သော် လေ့လာမှုတစ်ခုတွင်လည်း ကုန်ကျစာရိတ် နည်းသည့် အွန်လိုင်း လှုပ်ရှားမှုများသည် ပြည်သူပြည်သားများ၏ လက်တွေ့ဘဝ ဆောင်ရွက်ချက်များကို သက်ရောက်သည်။ (https://dl.acm.org/doi/abs/10.1145/2470654.2470770)
အွန်လိုင်း လက်မှတ်ကောက်ခံခြင်းများတွင် ကိုယ်တိုင်ပါဝင် လက်မှတ်ရေးထိုးသူများသည် အမှန်တကယ်တွင်လည်း ၎င်းလုပ်ငန်းကို ပိုပြီး ငွေလှုကြသည်ကို တွေ့ရကြောင်းဆိုထားသည်။ ထို့ကြောင့် အွန်လိုင်းတွင် လှုပ်ရှားမှုများသည် ဆက်လက်အားပေးနေရဦးမည့် သဘောဖြစ်သည်။
အထက်တွင် ဆိုခဲ့သလို အွန်လိုင်း လှုပ်ရှားမှုသည် အရေးပါသည်။ သို့သော် လက်တွေ့လုပ်ငန်းများနှင့် မည်သို့ ချိတ်ဆက်နေသလဲ။ လက်တွေ့လုပ်ငန်းများအပေါ် မည်မျှ သက်ရောက်နေပါသလဲ။ မိမိတို့က ဘယ်လိုနေရာကနေ ပါဝင်နေသလဲ။ ဒါက ပြည်သူ တစ်ဦးချင်းအတွက် မေးခွန်းများ ဖြစ်သည်။ လက်ရှိ အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အစိုးရနှင့် တော်လှန်ရေး အင်အားစုများ အနေဖြင့်လည်း အွန်လိုင်းအစိုးရ၊ အွန်လိုင်း တော်လှန်ရေးလို့ သရော်ခံနေရတာကို ဘယ်လို ကျော်လွှားပြမလဲက အဓိကကျသည့် မေးခွန်းဖြစ်မည်။
လက်ရှိ နွေဦးတော်လှန်ရေးသည် အကြမ်းမဖက် လှုပ်ရှားသည့် အာဏာဖီဆန်ရေး CDM လှုပ်ရှားမှု၊ အာဏာရှင် ထောက်တိုင်များအား အားမပေးသည့်၊ မပူးပေါင်းသည့် လှုပ်ရှားမှုများ၊ တရားဝင်မှုကို စိန်ခေါ်ခြင်းနှင့် နောက်ဆုံး လက်နက်ကိုင် စိန်ခေါ်ခြင်းများ အစိတ်အပိုင်းအလိုက် ပါဝင်နေသည်ကို ပြန်လည် သတိပြုမိရန် အရေးကြီးပါသည်။ ကိုယ်ဘယ်နေရာက ပါနိုင်သလဲအပေါ် မူတည်၍ ပါဝင်နိုင်သော တော်လှန်ရေး ဖြစ်ပါသည်။ ပါဝင်မှလည်း အမြန်ဆုံး အောင်မြင်မည်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် အွန်လိုင်းပေါ်ကနေလည်း လေနဲ့လည်း ကူပါ။ လက်တွေ့တွင်လည်း လက်နဲ့ကူရန် မမေ့ပါနှင့်ဟုသာ တိုက်တွန်းချင်ပါသည်။
ဒက်စမွန်နွေဦး (ဆောင်ပါး)